تحقیق در مورد خوارزمشاهیان

مقدمه
جد بزرگ خوارزمشاهیان، غلامی ترك نژاد به نام نوشتكین بود. او نه فرزند داشت و پسر ارشد او قطب الدین محمد نام داشت. در سال 491 قطب الدین محمد از طرف سلطان سنجر سلجوقی، حاكم خوارزم شد و لقب خوارزمشاه گرفت و مدت سی سال به همین منوال گذشت تا اینكه وفات كرد و بعد از او پسرش اتسز جانشین وی شد.
این واقعه در سال 521 هجری قمری رخ داد. او در كنار سلطان سنجر در جنگ ها شركت میكرد و حتی او را یكبار از مرگ نجات داده بود، قدر و ممنزلتش در نظر وی فزونی یافت. در این میا بزرگان و امراء كشور چون توجه سلطان را به استز می دیدند، منتظر بودند كه او را از بین ببرند و همین امر باعث شد كه از سلطان اجازه بگیرد تا به خوارزم بازگردد. سلطان با رفتن او موافقت كرد و هنگامی كه اتسز پایتخت را ترك می كرد، سلطان سنجر در حضور نزدیكان گفت ((پشتی است كه باز روی آن نتوان دید)) وقتی جماعت از امیر پرسیدند با این حال چرا با رفتن او موافقت كردی، در جواب گفت : او بر گردن ما حق زیادی دارد. در این اوضاع، اتسز به خوارزم برگشت و دشمنی و تمرد خود از سلطان سلجوقی را اعلام كرد به گونه ای كه سلطان صف‌آرایی كرد اما چون دید كه نمی تواند مقاومت كند،‌از جنگ روی گردان شد و گریخت. ولی پسرش آتلیغ به دست سنجر دستگیر شده و به قتل رسید. با فرار اتسز سلطان سنجر برادرزادة خود رسلیمان ب محمد را به عنوان حاكم خوارزم تعیین كرد و خود را به خراسان مراجعت نمود. پس از مراجعت سنجر، مجدداً اتسز به خوارزم آمده، عامل سنجررا اخراج نمود و چون سلطان سنجر در سال 536 از قراختائیان شكست خورد، یاغی گری را اتسز بیشتر شد و شرایطی پدید آورد كه سلطا قصد سركوبی او را نمود. بار دیگر اتسز با هدایا و تملق گویی به خدمت رسید و مورد عفو قرارگرفت،‌ولی همچنان به حیله ها و خودسری خود ادامه می داد و دست از اعمال سابق خود برنمی داشت و حتی ادیب صابر شاعر معروف و نمایندة سلطان سنجر كه در نزد اتسز بود متوجه شد كه او قصد دارد به وسیلة دو نفر از فدائیان اسماعیلی،‌سلطان سنجر را به قتل برساند لذا طی پیامی، مطالب را برای سلطان فرستاد و سلطان آن دو نفر را دستگیر كرده و اعلام نمود. وقتی اتسز، جریان را مطلع شد، دستور داد صابر را در آب جیحون غرق كردند.
سنجر در سال 546 به طرف خوارزم حركت كرد و قلعة هزار اسب را گرفت و پس از 2 ماه كه آنجا را محاصره كرد، خوارزم را نیز گرفت. اتسز با تقدیم هدایای خود و اظهار ندامت و پیشمانی از سلطان عفو خواست و سلطان هم پذیرفت.
درسال 547 سلطان سنجر به دست غزه ها اسیر شد و اسارتش به طول انجامید. اتسز به بهانة كمك به سلطان سنجر و در اصل جهت تسخیر خراسان با سپاهیانش حركت نمود. او قصد داشت قلعة آمویه را تصرف كند اما با مقاومت قلعه دار /انجا مواجه شد. لذا كسی را نزد سلطان سنجر فرستاد و تقاضا كرد آن ناحیه را به او واگذار نماید. سلطان پیام داد در صورتی كه ایل ارسلان را جهت كمك به او روانه كند،‌با آن خواسته موافقت خواهد نمود. 
اتسز با خواهر زادة سلطان سنجر موسوم به ركن الدین محموود هم دست شد، زیرا دسیسه هایی در سر داشت. ولی سنجر از اسارت خلاص شد و نقشة آنها برملا شد و سرانجام در سال 551 اتسز در حدود نساء درگذشت.
ایل ارسلان در زمان پدرش به پایتخت رسید، متوجه شد برادرش سلیمان شاه قصد دارد علیه او عصیان نماید. لذا او را زندانیكرد و در سوم رجب 551 رسماً بر تخت سلطانت نشست.
در این زمان عده ای از بزرگان قرلق به نزد ایل ارسلان آمده و از ترس جلال الدین علی بن حسین مشهور به كوك ساغر خان تقاضای كمك نمودند. از این رو در جمادی الاخر سال 551 به قصد سركوبی كوك ساغر خان عازم ماوراالنهر شد.
كوك ساغر خان، قراختائیان و ایلك تركمان را به كمك خود طلبید و طرفین در مقابل هم آرایش جنگی دادند. اما عده ای از بزرگان و علما نزد خوارزمشاه آمده و تقاضای صلح تركان قرلق دوباره به قلمرو خود بازگشتند.
در سال 560 ختائیان در ماوراالنهر علیه او شوریدند و لذا خوارزمشاه درصدد مقابله با آنها برآمد و در ابتدای امر، عده ای را به عنوان سپاه پیشقراول، روانة منطقة جنگ نمود. بی تدبیری سردار آنها عیار مكل، باعث درگیری میان سپاه ناچیز او و ختائیان شد كه شكست سختی را به دنبال داشت. ایل ارسلان كه به قصد جبران این واقعه به راه افتاد، در بین راه دچار بیماری شد و از همان بیماری نیز در سال 565 هـ . ق درگذشت.

فهرست مطالب:
خوارزمشاهیان 1
سلطان محمد خوارزمشاه 6
مغولان و نحوة به قدرت رسیدن 10
وضعیت كلشو خان بعد از جدایی از چنگیز 12
وضعیت چنگیزخان و همپیمانانش 12
قصد سلطان علاء الدین محمد خوارزمشاه در ناحیة عراق در سال 614 هـ 14
رفتن سلطان محمد به عراق 16
رها شدن اتابك از دام های سلطان محمد خوارزمشاه 17
قصد سلطان محمد خوارزمشاه بعد از تصرف بغداد و بازگشت از نیمه راه 18
سرانجام برهان الدین محمد 20
اشتباهات سلطان محمد خوارزمشاه در مقابل چنگیز 22
حركت سلطان از كیلف بعد از تصرف بخارا توسط چنگیز 23
حوادثی كه سلطان محمد خوارزمشاه قبل از مرگ با آن مواجه شد 25
مختصری راجع به اوضاع خراسان بعد از مرگ سلطان 29
ولیعهدی جلال الدین و خلع ازلغ شاه 31
بازگشت جلال الدین با ازلغ شاه به خوارزم و جدایی آنها از یكدیگر 31
رسیدن جلال الدین به نیشابور به قصد رفتن به غزنه 33
بازگشت سلطان جلال الدین به غزنه در سال 618 34
جنگ میان سلطان جلال الدین خوارزمشاه و چنگیز خان د ركنار رود سند 35
سلطان جلال الدین و دوستی و دشمنی قباچه 36
سلطان جلال الدین و شمس الدین ایل تتمش و خروج از هند 38
وقایع خوارزم در زمان حمله مغولان 40
حركت جلال الدین از هند به كرمان 41
حركت سلطان جلالدین به طرف خوزستان 44
تصرف آذربایجان 45
ازدواج سلطان با دختر طغرل 46
عنوان صفحه
بازگشت سلطان به گرجستان و فتح تفلیس 47
حركت سلطان جلال الدین به كرمان برای محاصرة براق حاجب و بازگشت او 48
اتفاقاتی كه در غیبت سلطان جلال الدین به وقوع پیوست 49
سفر سلطان جلال الدین به عراق در سال 624 و ملاقات او با مغولان در اصفهان 52
اختلاف بین سلطان جلال الدین خوارزمشاه و برادرش غیاث الدین و عاقبت كار غیاث الدین بعد از جدائی از برادرش 57
اقامت سلطان جلال الدین در آذربایجان در فصل زمستان و اطلاع یافتن از رازهای شرف الملك و خشم گرفتن بر او 62
رفتن سلطان جلال الدین خوارزمشاه به روم و جنگ با سلطان علاءالدین كیقباد سلجوقی و شكست خوردن از او 63
رفتن ملك اشرف به خلاط ونامه نگاری او با سلطان جلال الدین در مورد مذاكره برای صلح 66
محاصره شدن سلطان جلال الدین در قلعة شیركبوت 68
اخلاق و اعمال شرف الملك 70
سالشمار وقایع دورة خوارزمشاهیان 72